I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Łomży

---

Historia

Kolegium Jezuickie w Łomży (1614–1773)

Początek historii jezuitów w Łomży datuje się na rok 1609, kiedy to powstała niewielka placówka, określana mianem „misji”, podlegająca kolegium w Pułtusku. Rektorem tego łomżyńskiego kolegium został Jakub Lachowski, który pełnił tę funkcję do roku 1610, kiedy to jego miejsce zajął Adam Kołożemski.

Pełnoprawna placówka, znana jako „rezydencja”, powstała w Łomży 1 lutego 1612 roku, jednak uroczyste otwarcie szkoły miało miejsce dopiero 5 września 1614 roku, dzięki wsparciu materialnemu opata przemęckiego, Adama Nowodworskiego. W roku 1638 dyrektorem była już znana postać Andrzej Bobola. Na początku placówka miała zaledwie dwa oddziały, co z czasem zmieniło się na cztery, a w 1644 roku wprowadzono klasę retoryczną, przekształcając ją tym samym w pełnoprawną szkołę średnią.

Początkowo w Kolegium Łomżyńskim kładziono nacisk na humanistykę. Ożywione życie kulturalne i naukowe obejmowało Teatr Szkolny, Sodalicję Mariańską, bursę dla ubogich studentów, chór oraz różnorodne koła samokształceniowe, jak również bibliotekę. Zasady nauczania w szkole uległy zmianie w połowie XVIII wieku. Uzupełniono program o filozofię, fizykę doświadczalną oraz nauki językowe: francuski i niemiecki, a także wykłady z historii i matematyki. Co więcej, nauka była dostępna dla wszystkich, bez ograniczeń narodowościowych czy wyznaniowych, a liczba uczniów wynosiła około 500. Początkowy budynek szkoły był drewniany, a pierwszym murowanym gmach był efektem pracy fundatorki Ewy Szembekowej, wzniesionym w 1735 roku. Budowa nowego kolegium rozpoczęła się w 1741 roku, jednak z powodu kasaty zakonu jezuitów w 1773 roku, gmach nie został ukończony.

Szkoła Pijarska (1774–1807)

Po likwidacji jezuitów, szkoła została przekazana pijarom przez Komisję Edukacji Narodowej. Pijarzy, całkowicie posłuszni zaleceniom KEN, dostosowali program nauczania, co zapewniło jej rangę powiatową, również pod opieką biskupa płockiego Michała Poniatowskiego, który niedługo potem został prezesem KEN. Przełożony szkoły w Łomży miał tytuł rektora, a program nauczania obejmował m.in. język polski, religię, nauki moralne, łacinę, historię, geografię, logikę, matematykę, fizykę oraz języki obce.

W przyjmowali uczniów, którzy wcześniej zdobyli wykształcenie na poziomie podstawowym. Wiek uczniów był zróżnicowany, co tworzyło zróżnicowaną atmosferę edukacyjną.

Szkoła w epoce Księstwa Warszawskiego (1807–1814)

W czasie Księstwa Warszawskiego, Łomża była kluczowym miastem w departamencie augustowskim. Biuro tego departamentu mieściło się w gmachu szkoły pijarskiej, co spowodowało jej zniknięcie z mapy ówczesnej Łomży. Reaktywacja szkoły miała miejsce w 1811 roku, jednak zakończyła swoją działalność w 1814 roku wraz z upadkiem Księstwa Warszawskiego.

Szkoła Wojewódzka (1815–1834)

W 1815 roku, w czasie tworzenia Królestwa Polskiego, przywrócono szkołę, nadając jej charakter pełnej szkoły średniej, gdzie nauka trwała siedem lat. Program obejmował przedmioty takie jak religia, język polski, łacina, język niemiecki i francuski, oraz historię, nauki przyrodnicze i matematykę.

Gimnazjum Wojewódzkie (1834–1839), Gimnazjum Gubernialne (1839–1850) i Szkoła Powiatowa o 5 klasach (1850–1861)

W 1834 roku, w ramach reformy cara Mikołaja I, przekształcono Szkołę Wojewódzką w Gimnazjum Wojewódzkie, wprowadzając obowiązkową naukę języka rosyjskiego. Po kolejnych kilku latach przekształcono ją w Gimnazjum Gubernialne, a w 1850 roku zlikwidowano oraz utworzono jedynie pięcioletnią Szkołę Podstawową pod kierunkiem Jakuba Ignacego Wagi. Mimo zredukowanego statusu, szkoła nadal utrzymywała wysoki poziom nauczania.

Gimnazjum Męskie (1862–1932)

W 1862 roku wprowadzono reformę Wielopolskiego, co przekształciło edukację na poziomie gimnazjalnym na 7 klas, gdzie język polski stał się głównym przedmiotem, w przeciwieństwie do języka rosyjskiego, którego nauczanie zredukowano. Powrócili polscy nauczyciele, a mimo to w 1864 roku, po upadku powstania styczniowego, szkoła doświadczyła rusyfikacji z wprowadzeniem rosyjskiego jako wykładowego języka. W roku 1900 powstał nowy budynek do nauki, a pobliską jezuicką siedzibę, mimo protestów, zburzono.

W 1905 roku miały miejsce manifestacje uczniów, domagających się przywrócenia języka polskiego i historii jako głównych przedmiotów, jednak wymagania nie znalazły akceptacji i liczba uczniów drastycznie spadła. W 1906 roku St. Lutosławski założył nową Szkołę Handlową, w której uczyło się m.in. przyszły kardynał Stefan Wyszyński.

Gimnazjum i Liceum im. T. Kościuszki (1932–1948)

W 1932 roku, po kolejnej reformie, dodano do gimnazjum dwuletnie liceum. Obie placówki były prowadzone przez tego samego dyrektora. W 1939 roku, podczas nastania okupacji sowieckiej, dyrektor Czajkowski oraz niektórzy nauczyciele zostali aresztowani. Nastąpiły represje wobec harcerstwa, a smutne wydarzenia drugiej wojny światowej spowodowały w szkole tajne nauczanie, prowadzone przez profesorów, w tym Czesława Lustycha oraz Stanisławę Osiecką.

Liceum im. T. Kościuszki (1948–1998)

W wyniku reformy w 1948 roku gimnazjum zostało zlikwidowane, pozostawiono jedynie czteroletnie liceum, które w Łomży funkcjonowało do 1998 roku. W tej placówce, przez wiele lat, uczyło się wielu młodych ludzi. Kiedy rozpoczęto otwieranie nowych liceów, w nazwie dodano „I”. Dyrektorem na lata 1978-1998 był Zygmunt Zdanowicz.

Gimnazjum i Liceum im. T. Kościuszki (od 1999)

Reforma oświaty w 1999 roku umożliwiła utworzenie Publicznego Gimnazjum nr 6 im. Tadeusza Kościuszki w Łomży, które miało na celu wsparcie zdolnych uczniów. Obie placówki dzieliły budynek z 1915 roku, a na czoło szkoły stanął dyrektor Zdanowicz. Uroczystość czterechsetlecia I LO odbyła się w czerwcu 2014 roku pod patronatem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, a w ceremonii brały udział także władze lokalne oraz absolwenci szkoły.

W 2017 roku miały miejsce obchody wielu rocznic, w tym 600-lecia nadania praw miejskich Łomży oraz 200. rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki. Na skutek kolejnej reformy oświaty, w sierpniu 2019 roku, zlikwidowano Publiczne Gimnazjum nr 6. Szkoła, pod przewodnictwem Jerzego Łuby, kontynuuje tradycję edukacyjną w Łomży.

Dyrektorzy

Historia dyrekcji w I Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Kościuszki w Łomży jest bogata i różnorodna, z liczną grupą osób, które kierowały tą renomowaną instytucją edukacyjną na przestrzeni lat.

• Andrzej Bobola (od 1638),
• Mikołaj Slaski (1648–1649),
• Jan Hellmann (po 1918),
• Józef Julian Chmiel (od 1 V 1926),
• Czajkowski (do 1939),
• Czesław Lustych (okupacja niemiecka),
• Stanisława Osiecka,
• Zygmunt Zdanowicz (od 1978 do 2004),
• Jerzy Łuba (od 1 IX 2004).

Profesorowie

W historii edukacji w Łomży, można wyróżnić wielu wybitnych nauczycieli, którzy przyczynili się do rozwoju nauki i kultury. Oto niektórzy z nich:

• św. Andrzej Bobola (1591–1657) – ksiądz jezuita, pełniący rolę doradcy rektora oraz dyrektora Kolegium Jezuitów w latach 1638–1642, uznawany za katolickiego świętego i patrona Polski,
• Mikołaj Slaski (1614–1677) – również ksiądz jezuita, sprawujący obowiązki dyrektora szkoły w latach 1648–1649,
• Kazimierz Sikorski – profesor w Łomżyńskiej Szkole Pijarskiej, zaangażowany w działalność Towarzystwa Ksiąg Elementarnych, autor podręcznika do nauk chrześcijańskich pt. „Mowy Moralne”,
• Ignacy Zaborowski (1754–1803) – znakomity matematyk i geodeta, który uczył geometrii w Łomżyńskiej Szkole Pijarskiej; uznawany za ojca geodezji, autor „Logarytmów dla szkół narodowych” oraz podręcznika „Geometria powszechna”,
• Józef Herman Osiński (1738–1802) – rektor tej samej szkoły, pierwsza w Polsce postać związana z elektrycznością, chemią i hutnictwem, który wykładał przedmioty przyrodnicze, w tym biologię, fizykę oraz chemię,
• Franciszek Ksawery Dmochowski (1762–1808) – poeta i krytyk literacki, profesor w Łomżyńskiej Szkole Pijarskiej, autor „Sztuki rymotwórczej”,
• Alojzy Osiński (1770–1842) – filolog oraz słownikarz, również związany z Towarzystwem Ksiąg Elementarnych,
• Jakub Falkowski (1775–1848) – duchowny rzymskokatolicki i pedagog, który jest znany jako założyciel Instytutu Głuchoniemych w Warszawie,
• Wincenty Jakubowski – profesor fizyki i literatury, jaki był związany z Łomżyńską Szkołą Pijarską,
• Patrycy Przeczyński – odznaczony medalem „Merentibus” za działalność społeczną i patriotyczną, wykładający w Łomżyńskiej Szkole Pijarskiej,
• Wojciech Szweykowski – jako uczeń a następnie profesor w tej samej szkole, teolog i językoznawca, pierwszy rektor Uniwersytetu Warszawskiego,
• Adrian Krzyżanowski – znany matematyk i tłumacz literatury, również związany z Łomżyńską Szkołą Pijarską oraz Uniwersytetem Warszawskim,
• Edward Czarnecki i Tadeusz Bukowski – profesorowie chemii i fizyki, prowadzący badania laboratoryjne w Łomżyńskiej Szkole Pijarskiej,
• Jakub Ignacy Waga (1800–1872) – profesor w Gimnazjum Gubernialnym, przyrodnik oraz autor ważnej pracy „Flora polska”,
• Józef Skłodowski (1804–1882) – bibliotekarz i pedagog oraz dziadek Marii Skłodowskiej-Curie,
• Stanisława Osiecka (1898–1990) – doktor języka polskiego, działająca w ZWZ i AK, organizujących tajne nauczanie w Łomży, która pełniła ważne funkcje w Gimnazjum i Liceum,
• Czesław Lustych (1903–1945) – profesor historii, niebezpiecznie działający w okresie II wojny światowej, zginął w obozie Mauthausen przez prowadzenie tajnego nauczania,
• Zygmunt Zdanowicz – dyrektor I LO w Łomży w latach 1979–2005, uznawany za współtwórcę Towarzystwa Szkół Twórczych oraz prezesa Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej.

Uczniowie i absolwenci

Wśród wielu wpływowych osób związanych z I Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Kościuszki w Łomży, można wymienić:

• Wojciech Szweykowski (1773–1838) – prominentny pedagog oraz językoznawca, który był pierwszym rektorem Uniwersytetu Warszawskiego,
• Ignacy Daniłowicz (1788–1843) – wybitny prawnik oraz historyk, który nauczał na Uniwersytecie Charkowskim i Kijowskim,
• Adrian Krzyżanowski (1788–1852) – matematyk i tłumacz, a także profesor Uniwersytetu Warszawskiego,
• Szymon Konarski (1808–1839) – działacz niepodległościowy oraz radykalny demokrata, biorący udział w powstaniu listopadowym,
• Ludwik Mierosławski (1814–1878) – generał, autor książek i historyk wojskowości, a też kluczowy dowódca powstańczy,
• Adam Mierosławski (1815–1851) – brat Ludwika, marynarz i inżynier, który również uczestniczył w powstaniu listopadowym,
• Rafał Krajewski (1834–1864) – wybitny architekt oraz działacz polityczny, a także Minister Spraw Wewnętrznych Rządu Narodowego Romualda Traugutta,
• Jan Kucharzewski (1876–1952) – prawnik, polityk, adwokat oraz historyk, który dwukrotnie pełnił funkcję Prezydenta Ministrów w Królestwie Polskim w latach 1917-1918,
• prof. Bohdan Winiarski (1884–1969) – prawnik i specjalista w dziedzinie prawa międzynarodowego, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, poseł na Sejm II RP oraz przewodniczący Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze, członek Polskiej Akademii Umiejętności,
• Adam Chętnik (1885–1967) – etnograf oraz muzealnik, który był także badaczem kultury kurpiowskiej, autorem wielu książek na ten temat i członkiem Polskiej Akademii Umiejętności,
• prof. Franciszek Piaścik (1902–2001) – architekt, który był dziekanem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej,
• kard. Stefan Wyszyński (1901–1981) – arcybiskup metropolita gnieźnieński oraz warszawski, prymas Polski, który pełnił tę rolę przez dłuższy czas,
• prof. Ireneusz Roszkowski (1910–1996) – znany profesor nauk medycznych, prekursor polskiej ginekologii i położnictwa, a także twórca nowoczesnej medycyny prenatalnej,
• prof. Zdzisław Wilhelmi (1921–2013) – żołnierz oraz profesor doktor habilitowany nauk fizycznych, wybitny pracownik Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, patron szkolnej pracowni fizyki,
• prof. Ryszard Bender (1932–2016) – historyk oraz wykładowca Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, były prezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Lublinie, publicysta i senator,
• prof. Edward Ciborowski – niekwestionowany lider Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej,
• prof. Joanna Ejdys (ur. 1971) – ekonomistka i inżynier, pełniąca funkcję prorektora Politechniki Białostockiej,
• dr hab. Magdalena Gawin (ur. 1972) – historyk i publicystka, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, generalny konserwator zabytków w latach 2015-2021 oraz dyrektor Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego,
• Marika, właśc. Marta Kosakowska (ur. 1980) – utalentowana wokalistka i autorka tekstów, która eksploruje muzykę w stylach reggae, dancehall, soul i funk,
• Piotr Domalewski (ur. 1983) – reżyser filmowy, aktor oraz scenarzysta, zdobywca Złotych Lwów i Polskich Nagród Filmowych w 2018, a także wyróżniony Paszportem „Polityki”,
• Mariusz Chrzanowski (ur. 1984) – samorządowiec oraz prawnik, który od 2014 roku pełni funkcję prezydenta Łomży.

Szkoła w rankingach

W poniższym zestawieniu przedstawione zostały wyniki I Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży w różnych rankingach edukacyjnych. Szkoła ta wielokrotnie zajmowała wysokie miejsca, co świadczy o jej renomie i jakości kształcenia.

Rok	Ranking	Miejsce	Źródło
2009	Ogólnopolski Ranking Szkół Średnich	31	_
	w województwie podlaskim	4	_
2008	Ogólnopolski Ranking Szkół Średnich	42	_
	w województwie podlaskim	3	_
2007	Ogólnopolski Ranking Szkół Średnich	37	_
	w województwie podlaskim	3	_
2006	Ogólnopolski Ranking Szkół Średnich	27	_
	w województwie podlaskim	2	_
2005	Ogólnopolski Ranking Szkół Średnich	18	_
	w województwie podlaskim	1	_
2004	Ogólnopolski Ranking Szkół Średnich	27	_
	w województwie podlaskim	1	_
2003	Ogólnopolski Ranking Szkół Średnich	58	_
2002	Ogólnopolski Ranking Szkół Średnich	32	_
2001	Ogólnopolski Ranking Szkół Średnich	16	_
	w województwie podlaskim	1	_
2000	Ogólnopolski Ranking Szkół Średnich	42	_
1999	Ogólnopolski Ranking Szkół Średnich	55	_

---

Oceń: I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Łomży

---