Jerzy Bogdan Tuszowski, urodzony 27 lipca 1885 roku w Łomży, to postać, która pozostawiła znaczący ślad w historii architektury i urbanistyki. Zmarł 13 marca 1964 roku w Poznaniu, gdzie spędził znaczną część swojej kariery zawodowej.
Tuszowski był jednym z kluczowych architektów okresu międzywojennego, który wpływał na kształt urbanistyczny Poznania. Jego prace stanowią doskonały przykład innowacyjnych rozwiązań architektonicznych, które uwzględniały zarówno estetykę, jak i funkcjonalność.
W tym artykule przyjrzymy się bliżej jego osiągnięciom oraz znaczeniu, jakie miał dla rozwoju architektury w Polsce w XX wieku.
Życiorys
Jerzy Tuszowski to postać o bogatym życiorysie. Urodził się w rodzinie Franciszka i Zofii z Tuszewskich. Po ukończeniu gimnazjum klasycznego w Łomży w 1904 roku, podjął studia na Politechnice Lwowskiej, gdzie aktywnie uczestniczył w działalności towarzyskiej, będąc członkiem zarządu Bratniej Pomocy oraz stowarzyszenia „Życie” we Lwowie.
W okresie I wojny światowej, tuszowski zaangażował się w prace związane z odbudową dróg i mostów. Działał także w Centrali Krajowej dla Gospodarczej Odbudowy Galicji, w oddziałach Lubaczów i Jarosław. Po zakończeniu wojny w latach 1920–1924 zajmował stanowisko architekta miejskiego w Gorlicach.
W 1924 roku przeniósł się do Poznania, gdzie aż do 1939 roku pracował w Wydziale Budownictwa Naziemnego Zarządu Miejskiego. Jego aktywność profesjonalna obejmowała również członkostwo w Kole Architektów w Poznaniu w latach 1922–1929 oraz przynależność do SARP od 1934 roku. Dodatkowo, w 1936 roku pełnił funkcję wiceprezesa YMCA w Poznaniu oraz prezentował swoje prace na wystawie Sztuka, kwiaty, wnętrze.
W trakcie okupacji hitlerowskiej Tuszowski osiedlił się w Łodzi. Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do Poznania, gdzie wznowił pracę w Zarządzie Miejskim, w którym działał od 1945 do 1952 roku. Był także członkiem Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania.
Po 1952 roku rozpoczął pracę jako projektant w Biurze Studiów i Projektowania Komunalnego, a następnie od 1955 do 1959 roku w Pracowni Urbanistycznej Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu. Po osiągnięciu wieku emerytalnego zakończył zawodową karierę.
Warto zaznaczyć, że od 20 maja 1920 roku był mężem Elżbiety Krystyny Hendel.
Charakterystyka postaci i twórczości
Architekt, na początku swojej działalności, adoptował formy tradycyjne i klasyczne, które charakteryzowały się skromnymi dekoracjami oraz łamanymi dachami. Jednakże, dopiero w drugiej połowie lat 30. XX wieku, zaczął nawiązywać do idei modernistycznych. Jego twórczość oscylowała wokół budynków oraz osiedli komunalnych i miejskich, podczas gdy wille zdarzały się rzadziej. Co więcej, większość jego spuścizny nadal istnieje i znajduje się w dobrym stanie, co świadczy o jakości i trwałości jego projektów.
Prywatnie, Jerzy Tuszowski był osobą niezwykle kontaktową i wesołą. Władysław Czarnecki, również architekt, wielokrotnie podkreślał ten aspekt jego osobowości. Jego umiejętność szybkiego zjednywania sobie sympatii innych, wpływała na pozytywną atmosferę w miejscu pracy oraz współpracy z innymi profesjami w branży.
Realizacje
Poniżej znajduje się niemal całkowita lista dzieł architektonicznych Jerzego Tuszowskiego, który pozostawił po sobie imponujące świadectwo współczesnej architektury.
Poznań
- Osiedle socjalne na Zagórzu (1924),
- dwa bloki przy ul. Wspólnej (1925),
- dom mieszkalny na Chwaliszewie, 7 mieszkań (1925–1926, rozebrany po II wojnie),
- dom dla Miejskiego Zakładu Światła i Wody, ul. Grobla 14, 9 mieszkań (1925–1926),
- dom w kwadracie ulic Półwiejska – Krakowska – Rybaki, 51 mieszkań (1925–1926),
- domy przy ul. Tokarskiej (1926–1927, wspólnie ze Stanisławem Kirkinem),
- Osiedle robotnicze na Górczynie, 16 domów (1925–1926 i 1928–1929),
- dom na Forcie Radziwiłła (Zagórze), 16 mieszkań, nie zachowany (1926),
- dom dla osób samotnych na 130 miejsc przy ul. Rybaki (1927),
- dom w Dziecińcu pod Słońcem przy Drodze Dębińskiej (1927–1928),
- dom dla Rzeźni Miejskiej przy ul. Garbary – Grochowe Łąki, 23 mieszkania (1927–1928),
- Szkoła na Boninie, podczas PeWuKi – schronisko turystyczne (1928–1929),
- Dwa domy urzędnicze, 150 mieszkań, w kwadracie ulic Głogowska – Stablewskiego – Żeromskiego (Łazarz, 1928–1930),
- muszla koncertowa w Parku Wilsona (skrzydła z garderobami rozebrane po II wojnie, 1928),
- Hotel Polonia przy ul. Grunwaldzkiej (obecnie Specjalistyczny Szpital Kliniczny UM, 1929),
- projekt biurowca ZUS przy ul. Dąbrowskiego (wygrał Marian Andrzejewski, 1930),
- Osiedle galeriowców na Zawadach (1934),
- Osiedle galeriowców na Komandorii – autorstwo prawdopodobne (2. poł. lat 30. XX w.),
- szkoła 7-klasowa na Naramowicach (1935–1938),
- szkoła na Osiedlu Warszawskim (1936),
- Miejski Ośrodek Zdrowia przy Placu Kolegiackim (1937),
- szkoła na Dębcu (1939),
- Łazienki rzeczne nad Wartą,
- projekt osiedla szeregowego przy ul. Szamotulskiej (wygrał Wł. Czarnecki),
- szkoły na Jeżycach, Świerczewie i Głównej,
- domy czteropiętrowe przy ul. Chełmońskiego (tzw. Johow-Gelände),
- domy mieszkalne przy ulicach: Poznańska, Kochanowskiego, Sienkiewicza, Głogowska/Potworowskiego, Różana, Botaniczna, Sienkiewicza/Asnyka, Gwarna 3 i 13, Głogowska/Strusia, Wielka 3, Matejki 7, Woźna, Prusa,
- wille przy ulicach Marcelińskiej i Podkomorskiej (Marcelin),
- dom na Starym Rynku róg Zamkowej (nie zachowany),
- rozbudowa Szpitala Elżbietanek na ul. Łąkowej (Piaski),
- dom starców przy ul. Mostowej,
- ochronki na Dębcu, Górczynie, przy ul. Rolnej i Łanowej,
- gmach administracyjny Miejskich Zakładów Światła i Wody przy ul. Grobla 15 (wspólnie ze St. Kirkinem),
- biurowce dla Krajowej Ubezpieczalni od Ognia przy ul. Młyńskiej i 23 Lutego,
- dom administracyjny i socjalny dla Poznańskich Zakładów Elektrycznych na Starołęce,
- stacja awaryjna wodociągów miejskich pod Cytadelą (nieistniejąca),
- domy biurowo-mieszkalne i zajezdnia tramwajowa przy ul. Madalińskiego (Wilda),
- pawilony Powszechnej Wystawy Krajowej w 1929, następujących firm: Fuchs, Mazovia, Dzików & Zakrawiec, Fabryka Mystkowskiego, Goplana.
Poza Poznaniem
- dom przy ul. Górnośląskiej 17 w Kaliszu,
- magazyn nasienny w Kaliszu,
- dom handlowy w Lipnie,
- biurowiec Fabryki Papieru w Trzciance,
- dom mieszkalny w Chodzieży,
- willa dr Klebeckiego w Juracie,
- willa w Krynicy,
- trzy domy mieszkalne w Bydgoszczy,
- muszla koncertowa w Lublinie,
- trzy domy mieszkalne w Toruniu – wspólnie ze St.Kirkinem,
- trzy domy mieszkalne na Oksywiu.
Przypisy
- a b Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939 r., s. 323. [dostęp 24.11.2021 r.]
Pozostali ludzie w kategorii "Inżynieria i technologie":
Stanisław Wróblewski (inżynier) | Józef Zbigniew Polak | Wiktor Narkiewicz | Michał Godlewski (inżynier)Oceń: Jerzy Tuszowski