Bernard Ber Mark

---

Życiorys

Bernard Ber Mark urodził się w Łomży, w rodzinie Hersza, który pełnił funkcję sekretarza gimnazjalnego, oraz Racheli z Blumrosenów. Swoje edukacyjne kroki stawiał na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie rozpoczął studia w 1927 roku, a zakończył je w 1932 roku, otrzymując tytuł magistra. Po ukończeniu nauki, podejmował pracę jako nauczyciel języka polskiego, przede wszystkim w religijnych szkołach żydowskich w miejscowościach takich jak Białystok i Wołomin.

Podczas swojej kariery Ber Mark aktywnie udzielał się w komunistycznych kręgach, przystępując w 1927 roku do Komunistycznego Związku Młodzieży Polski. Zaledwie rok później, w 1928 roku, został członkiem Komunistycznej Partii Polski, a od 1930 roku związany był z Komunistyczną Partią Rosji. W latach 1934–1938 pełnił funkcję członka centralnej redakcji wydawnictw żydowskich przy Komitecie Centralnym KPP, a także pracował jako redaktor legalnego komunistycznego dziennika „Der Frajnd” w latach 1934–1935. W kolejnych latach, od 1936 do 1938, był aktywnym członkiem zarządu Związku Zawodowego Literatów Żydowskich w Warszawie.

W obliczu wybuchu II wojny światowej brał udział w obronie Warszawy we wrześniu 1939 roku. Po tych wydarzeniach, w październiku tego samego roku, wyjechał z żoną Esterą do Białegostoku. W trakcie wojny przebywał w Mińsku, gdzie pracował w Białoruskiej Akademii Nauk, a następnie w Moskwie i Kujbyszewie, gdzie był zaangażowany w działania Żydowskiego Komitetu Antyfaszystowskiego. Współtworzył Związek Patriotów Polskich i zasiadał w Zarządzie Głównym tej organizacji, a także pełnił rolę wiceprzewodniczącego Komitetu Organizacyjnego Żydów Polskich przy ZPP, uczestnicząc w negocjacjach związanych z repatriacją.

Po wojnie wrócił do Polski w styczniu 1946 roku, gdzie rozpoczął pracę w Centralnym Komitecie Żydów Polskich. W 1949 roku objął stanowisko dyrektora Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, na którym to miejscu pozostawał aż do swojej śmierci w 1966 roku. Po zakończeniu wojny został także Przewodniczącym Związku Literatów i Dziennikarzy Żydowskich oraz redaktorem naczelnym pisma „Dos Naje Lebn”. W 1954 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego.

W 1937 roku Bernard Ber Mark poślubił Esterę (Edwardę) Goldhar, która również była nauczycielką oraz aktywistką KPP. Po wojnie rozpoczęła pracę naukową w ŻIH i w 1968 roku emigrowała do Izraela, gdzie zmarła w 1994 roku. Para doczekała się jednej córki, Ziny.

Bernard Ber Mark zmarł w Warszawie i został pochowany w alei głównej cmentarza żydowskiego, który znajduje się przy ulicy Okopowej (sektor 64-1-23).

Twórczość

Bernard Ber Mark, uznawany za pioniera w badaniach nad historią Żydów, zajął się tematyką uczestnictwa Żydowskiego Związku Wojskowego w powstaniu warszawskim. Jego prace naukowe odzwierciedlają głębokie zainteresowanie problemami wojennymi oraz tragicznymi losami Żydów w okresie Holokaustu. Książki autora często nawiązywały do trudnych realiów tamtych czasów, a ich treść była mocno ukształtowana przez jego polityczne przekonania oraz ograniczenia wynikające z „oficjalnej” wersji historii narzuconej przez władze komunistyczne.

• 1985: The scrolls of Auschwitz,
• 1959: Walka i zagłada warszawskiego getta,
• 1957: Di geszichte fun Jidn in Pojln (z jid. Historia Żydów w Polsce),
• 1954: Twórczość pisarzy poległych w gettach i obozach,
• 1954: Rzemieślnicy żydowscy w Polsce feudalnej,
• 1953: Powstanie w getcie warszawskim,
• 1952: Ruch oporu w getcie białostockim,
• 1950: Di jidisze tragedje in der pojliszer literatur (z jid. Żydowska tragedia w polskiej literaturze).

Ordery i odznaczenia

Bernard Ber Mark otrzymał szereg odznaczeń, które odzwierciedlają jego zasługi i osiągnięcia. Poniżej przedstawiamy najważniejsze nagrody, które mu przyznano:

• złoty Krzyż Zasługi, przyznany 16 lipca 1954 roku,
• medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 19 stycznia 1955 roku.

Nagrody

Bernard Ber Mark, wyróżniony w swojej karierze, zdobył Nagrodę Państwową III stopnia za swoją książkę, która nosi tytuł Powstanie w Getcie Warszawskim na tle ruchu oporu w Polsce, przyznaną w roku 1955.

---

Oceń: Bernard Ber Mark

---