Kamila Stefańska

---

Dzieciństwo

Kamila Józefa Stefańska była osobą o niezwykłych korzeniach, jako córka geometry, Antoniego Józefa Stefańskiego (1798–1837), oraz dyplomowanej akuszerki, Teofili Eleonory z Szymańskich (1816–1874). Rodzina mieszkała w Warszawie, gdzie na świat przyszły ich starsze dzieci: Kazimiera Marianna Stefańska (1835–1908), która później została żoną nauczyciela i historyka Ludwika Grzmielewskiego (1815–1888), oraz talentowany artysta malarz, Hipolit Antoni Stefański (1836–po 1885). Hipolit ukończył Szkołę Sztuk Pięknych w Warszawie, a następnie kontynuował studia malarskie w Rzymie.

Kamila była pogrobowcem, co oznacza, że urodziła się po śmierci swojego ojca, który zmarł 28 czerwca 1837 roku. Pomimo trudnych okoliczności, matka Kamili, po stracie męża, podjęła pracę jako akuszerka w Łomży, gdzie 21 stycznia 1838 roku powiła swoją córkę. Jako młoda wdowa, z trojgiem dzieci, poznała Antoniego Jakuba Ignacego Suchodolskiego (1795–1863), owdowiałego ziemianina, emerytowanego rewizora skarbowego guberni augustowskiej oraz sędziego pokoju okręgu biebrzańskiego. Ich związek trwał od 1848 roku, kiedy to Kamila poślubiła Antoniego w Warszawie.

Wychowanie dzieci Kamili było dla Antoniego priorytetem, co zostało uwiecznione w inskrypcji na jego grobie na Powązkach, brzmiącej: „Najlepszemu mężowi i ojczymowi stroskana żona wraz z pasierbami”. Ten napis przemawia do serca, przypominając o jego miłości i oddaniu oraz znaczeniu rodziny w życiu Kamili.

Kariera artystyczna

Około roku 1848 Kamila podjęła naukę tańca w renomowanej szkole baletowej Warszawskich Teatrów Rządowych. W trakcie swojej edukacji miała przywilej uczyć się od znakomitych tancerzy związanych z warszawską sceną, w tym Konstancji Turczynowicz, Mikołaja Grekowskiego oraz Antoniego Tarnowskiego. Prawdopodobnie już w 1850 roku wzięła udział w występach w Teatrze Wielkim, aczkolwiek jej prawdziwy debiut solowy nastąpił dopiero 20 grudnia 1853 roku w przedstawieniu baletu „Katarzyna, córka bandyty”, gdzie gościnnie występowała włoska primabalerina Carlotta Grisi. W 1854 roku zdobyła awans na koryfejkę, a już 6 lipca 1856 roku zagrała w swojej pierwszej dużej roli jako Mirta, królowa Willid w balecie „Giselle”.

W połowie 1857 roku Kamila wyjechała do Paryża na stypendium, które zostało sfinansowane przez dyrekcję Warszawskich Teatrów Rządowych. Tam kontynuowała naukę w Conservatoire de Danse pod okiem uznanego pedagoga Louisa-François Gosselina w tzw. clase de perfectionnement. W grudniu 1857 i styczniu 1858 roku zadebiutowała pięciokrotnie na scenie Théâtre Impérial de l’Opéra, przedstawiając pas de deux z Louisem Mérante, w choreografii François Alberta, w drugim akcie opery „Faworyta” Donizettiego. Od września 1858 roku była pierwszą tancerką w Real Teatro di San Carlo w Neapolu, gdzie miała okazję premierowo odegrać rolę Haydée w balecie „Edmondo Dantès”, później znanym jako „Monte Christo”, w choreografii Giuseppe Roty. Jej triumfy w tej roli miały miejsce również podczas gościnnych występów w Wiedniu w 1866 roku oraz na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie, gdzie premiera odbyła się 27 sierpnia 1866 roku pod reżyserią Romana Turczynowicza.

W sezonie 1859/60 tancerka była primabaleriną w Real Teatro de São Carlos w Lizbonie, a jesienią 1860 roku występowała w Theatre Royal w Manchesterze. Ukończyła także kursy mimiki w Mediolanie, a chwilowo występowała w Regio Teatro della Canobbiana. Kamila powróciła do Warszawy w październiku 1861 roku. Choć miała zaproszenie do Madrytu, zdecydowała się pozostać w kraju i na początku 1862 roku została zatrudniona jako pierwsza tancerka w Teatrze Wielkim. W teatrach warszawskich lśniła obok braci Antoni i Aleksander Tarnowscy oraz Ludwika Rządcy, szybko zdobywając serca publiczności.

Ważnym momentem w jej karierze była uwaga stacjonującego w Warszawie księcia Emila zu Sayn-Wittgenstein-Berleburg, co znacznie wpłynęło na jej dalszy rozwój artystyczny. Kamila regularnie występowała na warszawskiej scenie w nowych rolach, co przynosiło jej rosnące uznanie zarówno ze strony krytyki, jak i widowni. W 1866 roku gościła także w Kärntnertheater w Wiedniu oraz Hoftheater w Berlinie. Jej międzynarodowa kariera osiągnęła szczyty w kwietniu 1968 roku, kiedy to występowała w tytularnych rolach Giselle i Esmeraldy w Teatrze Bolszoj w Sankt Petersburgu, tańcząc w wstawionym specjalnie do baletu „Faust” mazurze z Feliksem Krzesińskim jako partnerem. Na koniec, w maju 1868 zadebiutowała w nowym divertissement „Niewolnica” Mariusa Petipy, występując na scenie teatru dworskiego w Carskim Siole.

W sposób szczególny publiczność warszawska doceniła jej talent podczas benefisowego przedstawienia w roli Fiametty 25 września 1868 roku. Z relacji prasowej wynika, że „Benefisowe przedstawienie Fiametty, odbywające się wczoraj na scenie Wielkiego Teatru, zakończyło się wielkim sukcesem. Jego Cesarska Wysokość Wielki Książę Mikołaj Mikołajewicz, w towarzystwie JW. Hrabiego Namiestnika, zaszczycił obecnością to widowisko. Zgromadzona publiczność entuzjastycznie przyjęła panią Stefańską, beneficjentkę, a aplauz nie ustał. Podczas tego wieczoru primabalerina przewyższyła samą siebie, wykonując wszystkie tańce w pełnej i bogatej roli Fiametty z niezrównanym wdziękiem. W szczególności widzowie byli oczarowani solowym tańcem (Cyganki) w drugim akcie. Po zakończeniu tego występu otrzymała od widowni piękny bukiet oraz kosz żywych kwiatów, a także kosztowny garnitur – bransoletę, kolczyki i broszę przystrojoną w perły i brylanty. Można na pewno stwierdzić, że ten wieczór był dla pani Stefańskiej prawdziwym triumfem, który wykazał żywą sympatię publiczności oraz jej talent.

Te kosztowności z pewnością pochodziły od obecnego na widowni księcia Emila, sądząc po ich luksusowym akompaniamencie. Artystka zakończyła swoją karierę 22 października 1868 roku, tańcząc po raz ostatni rolę Angeli w balecie „Marco Spada”. Następnie wyjechała z Warszawy, aby rozpocząć nowy rozdział życia w Wielkim Księstwie Hesji.

Najważniejsze partie solistyczne

Teatr Wielki, Warszawa

W roku 1853 Kamila Stefańska zadebiutowała w znanej produkcji Katarzyna, córka bandyty, gdzie pełniła rolę solistki tańców. Choreografia, stworzona przez Romana Turczynowicza, bazowała na pracach J. Perrota, a muzykę skomponował C. Pugni z dodatkiem od Józefa Stefani.

Rok później, w 1854, wystąpiła w Paquita, czyli Cyganie (Pas de neuf), w której choreografię opracował R. Turczynowicz na podstawie J. Mazilliera, a muzyka pochodziła od É. Deldevez, z ponownym wkładem J. Stefani.

Kolejne lata przyniosły jej rolę solistki w baletowej scenie opery Traviata, gdzie jej tańce współtworzyły atmosferę przedstawienia, wzbogacone choreografią R. Turczynowicza i muzyką G. Verdiego w 1856 roku. W tym samym okresie zagrała w kolejnych produkcjach, takich jak Gizella, czyli Willidy (Mirta) oraz Fiorina, dziewczyna z Glaris.

Théâtre Impérial de l’Opéra, Paryż

W 1857 roku Kamila wystąpiła na scenie Théâtre Impérial de l’Opéra w prestiżowej produkcji La Favorite. Tu miała przyjemność tańczyć w uznanym Pas de deux, partnerując Louis’owi Mérante, pod kierunkiem choreografa F. Alberta, z muzyką autorstwa G. Donizettiego.

Real Teatro di San Carlo, Neapol

Rok 1858 był dla niej niezwykle owocny. Zadebiutowała w Edmondo Dantès, później znanym jako Monte Christo (Haydée), pod choreografią G. Rota oraz z muzyką P. Giorzy. W tym samym roku wystąpiła w L’ Olimpo e il Walhalla o la danza augurale, gdzie również była solistką, a choreografia wyszła z rąk Salvatore Taglioniego.

• W 1859 miała również przyjemność tańczyć w Pelagio, opracowanym przez D. Costę, przerywając rok pełen sukcesów swoimi solistycznymi wystąpieniami.
• Jeszcze tego samego roku zagrała w Il venturiere, również pod choreografią S. Taglioniego, co było kolejnym cennym doświadczeniem w jej karierze.

Real Teatro de São Carlos, Lizbona

Rok 1859 w Lizbonie był kolejnym krokiem w jej karierze, gdzie zaprezentowała swoje umiejętności w As estátuas animadas oraz Uma festa indiana no tempo dos portugueses. W obydwu produkcjach miała okazję pracować z choreografem H. Monplaisirem i muzyką nieznanych kompozytorów.

Theatre Royal, Manchester

Później w 1860 roku, w Manchesterze, kontynuowała swoją przygodę artystyczną w repertuarze jak Divertissement, a także O’Donoghue and the princess, or Meet me by moonlight, którego choreografię stworzył Veroni, z muzyką J. Shickle.

Regio Teatro della Canobbiana, Mediolan

W 1861 roku na scenie Regio Teatro della Canobbiana wystąpiła w Don Cesare di Bazan jako Cyganka Maritana, co podkreśliło jej wszechstronność i zdolności aktorskie.

Teatr Wielki, Warszawa

Rok 1862 przyniósł jej powroty na warszawską scenę z rolą Gizelli w Gizella, czyli Willidy. Kolejnym bardzo istotnym wystąpieniem była jej rola Małgorzaty w Faust, której choreografię przygotował C. Blasis.

Z każdym nowym sezonem Kamila udowadniała, że jest nie tylko doskonałą tancerką, ale także utalentowaną artystką, gotową na wszelkie wyzwania.

Theater am Kärntnertor, Wiedeń

W 1866 roku miała przyjemność tańczyć w Der verliebte Teufel, pod choreografią G. Golinelli, a także w Graf von Monte Christo, z choreografią G. Roty.

Hoftheater, Berlin

W Berlinie w tym samym roku z radością wystąpiła w Die Weiberkur, oder Le Diable à quatre jako Ninetta, w choreografii Paolo Taglioni. Ponadto grała Esmeraldę w ujęciu J. Perrota, co cementowało jej pozycję w europejskim świecie baletu.

Teatr Wielki, Warszawa

1866 roku Kamila wróciła do dominującego Teatru Wielkiego, biorąc udział w premierze Monte Christo w roli Haydée oraz w widowisku Robert Diabeł, gdzie występowała jako solistka w Scenie uwodzenia.

Cesarski Teatr Bolszoj Kamienny, Sankt Petersburg

Następnym krokiem jej kariery był pobyt w 1868 roku w Sankt Petersburgu, gdzie wystąpiła w Giselle oraz w legendarnym Faust, gdzie tańczyła solowy mazur, partnerując Feliksem Krzesińskim.

Teatr Dworski, Carskie Sioło

Rok 1868 przyniósł jej rolę Niewolnicy w divertissement, co było kolejnym aspektem jej różnorodnej kariery artystycznej.

Teatr Wielki, Warszawa

Ostatnie lata jej kariery zaowocowały przedstawieniami takimi jak Marco Spada, czyli Córka rozbójnika oraz Rozbójnik morski. Z każdym z tych występów w Teatrze Wielkim w Warszawie Kamila Stefańska nie tylko utwierdziła swoją pozycję w świecie baletu, ale także stworzyła niezatarte ślady w historii sztuki tanecznej.

Życie prywatne

21 grudnia 1868 roku, dzięki wsparciu swojego książęcego adoratora, Kamila Stefańska otrzymała tytuł baronowej von Kleydorff od wielkiego księcia Hesji, Ludwika III. Zaledwie kilka dni później, 28 grudnia, odbył się jej cywilny ślub w Frankfurcie nad Menem, a następnie w Gross-Bieberau ślub kościelny z księciem Emilem zu Sayn-Wittgenstein-Berleburg (1824–1878). Ich związek był przykładem małżeństwa morganatycznego, które wywołało niemałe poruszenie jako jeden z bardziej kontrowersyjnych mezaliansów w Europie.

Po dziesięciu latach szczęśliwego życia u boku męża, baronowa von Kleydorff doświadczyła smutku po jego śmierci. Jednak jej zmarły mąż zadbał o finansową stabilność żony i przyszłość ich dzieci. Początkowo para miała córkę Kucę, która niestety zmarła prawdopodobnie w niemowlęctwie, oraz trzech synów. Byli to baronowie: Ludwig von Kleydorff (1869–1918), który był biznesmenem, porucznikiem kawalerii Landwehry oraz pasjonatem łowiectwa i autorem wspomnień z podróży do Afryki, Wilhelm von Kleydorff (1871–1914) oraz uznany śpiewak operowy Emil von Kleydorff (1874–1949).

Najmłodszy syn kontynuował artystyczne tradycje matki, choć z uwagi na swoje książęce pochodzenie z rodziną był zmuszony działać pod wpływem ograniczeń społecznych. Emil von Kleydorff, znany pod pseudonimem Franz Egenieff, zyskał uznanie jako baryton wagnerowski oraz późniejszy aktor filmowy.

Kamila von Kleydorff zmarła 8 listopada 1902 roku w swojej willi w Wiesbaden. Jej miejsce spoczynku znajduje się na rodzinnym cmentarzu, umiejscowionym w parku obok neorenesansowego zamku w Wehrdzie, znanego jako Schloss Hohenwehrda, który został wzniesiony w 1901 roku z inicjatywy jej syna, barona Wilhelma von Kleydorffa. Grób baronowej zachował się do dzisiaj, a jej potomkowie nadal żyją w Stanach Zjednoczonych.

---

Oceń: Kamila Stefańska

---