Andreas Friedrich Gruenauer

---

Życiorys

Andreas Friedrich Grunauer przyszedł na świat w 1764 roku, prawdopodobnie w Łomży. Swoje dzieciństwo oraz młodzieńcze lata spędził w Królewcu, a później w Toruniu, gdzie jego matka ponownie wyszła za mąż. Jego ojczym, Johann Adam Kimmel, od 1786 roku był właścicielem lokalnej drukarni, która miała status gimnazjalnej i miejskiej. Po zmianie władzy, kiedy Toruń przeszedł pod kontrolę Królestwa Prus w 1793 roku, Kimmel planował otworzyć drugą drukarnię, wierząc, że miasto stanie się siedzibą nowych pruskich władz administracyjnych. Niestety, te ze względu na reorganizacje znalazły się w granicach Prowincji Prusy Zachodnie, zarządzanej z Kwidzyna, co skłoniło Kimmela do przeniesienia jego drukarni do Bydgoszczy, w nadziei na przyszłe zamówienia związane z drukiem dokumentacji urzędowej.

W 1806 roku Kimmel uzyskał przywilej otwarcia drukarni w Bydgoszczy. Z racji podeszłego wieku przekazał swoje uprawnienia swojemu pasierbowi, Andreasowi Grunauerowi, który miał okazję uczyć się kunsztu drukarskiego pod jego skrzydłami. Przeprowadzka drukarni z Torunia do Bydgoszczy miała miejsce w jesieni 1806 roku, w trakcie intensywnych działań wojennych związanych z inwazją Napoleona. Wówczas drukarnia dysponowała jedynie skromnym wyposażeniem, w skład którego wchodziła ręczna prasa drewniana, kilka kaszt z czcionkami oraz niewielka ilość przyborów drukarskich.

Drukarnia znalazła swoje miejsce w oficynie nieruchomości Piotra Ladyńskiego przy ulicy Poznańskiej 35, otwierając swoje drzwi 6 października 1806 roku, dokładnie w momencie, gdy do Bydgoszczy wkroczyły zwycięskie wojska francuskie.

Właściciel pierwszej drukarni w Bydgoszczy

Od 1807 roku, kiedy Bydgoszcz została stolicą jednego z dziesięciu departamentów Księstwa Warszawskiego, drukarnia Grunauera zaczęła realizować wszelkie druki urzędowe dla lokalnych władz, najczęściej w języku polskim lub francuskim. W tym czasie powstała również pierwsza polska gazeta w mieście – „Dziennik Doniesień Rządowych i Prywatnych Departamentu Bydgoskiego”, wydawana z inicjatywy bydgoskiego prefekta Antoniego Gliszczyńskiego. Najistotniejszym dokumentem historycznym, który wyszedł z tej drukarni, była Ustawa Konstytucyjna Księstwa Warszawskiego, ogłoszona 23 września 1807 roku w Dreźnie przez elektora saskiego i księcia warszawskiego, Fryderyka Augusta. Drukowano także prace prefekta Antoniego Gliszczyńskiego oraz Fryderyka Skórzewskiego.

Po zakończeniu działalności Księstwa Warszawskiego 3 maja 1815 roku, które przestało istnieć po decyzjach kongresu wiedeńskiego, Bydgoszcz została wcielona do Królestwa Prus jako stolica regencji w Wielkim Księstwie Poznańskim. Mimo zmiany statusu, drukarnia Grunauera kontynuowała produkcję dokumentów urzędowych, w tym dwujęzycznej tygodniówki bydgoskiej regencji, która w pierwszych latach istnienia ukazywała się w języku polskim i niemieckim, a później jedynie w niemieckim.

W 1814 roku Andreas Grunauer wybudował nową siedzibę swojej drukarni przy ul. Jagiellońskiej, na ziemi nabytej od konwentu sióstr klarysek. W maju 1815 roku przeniósł swoją drukarnię do nowo powstałych obiektów. W tym samym roku starał się również o uzyskanie wyłącznej koncesji na działalność drukarską w Bydgoszczy, co pozwoliłoby mu wyeliminować konkurencję. Po jego śmierci drukarnię prowadziła przez kolejnych 13 lat jego żona, a w 1842 roku przekazała ją swojemu wnukowi, Gustavowi Körnerowi. Później zakład wielokrotnie zmieniał właścicieli, utrzymując jednak szyld Grunauerische Buchdruckerei, aż do momentu przejęcia przez polskich właścicieli w 1920 roku.

Burmistrz Bydgoszczy

24 marca 1815 roku Andreas Grunauer został wybrany na drugiego, administracyjnego burmistrza Bydgoszczy, a formalnie objął to stanowisko 6 czerwca 1815 roku, po przybyciu do miasta wojsk pruskich. Władzę sprawował wspólnie z burmistrzem policyjnym, Johannem Schwede, który miał większy wpływ na sprawy administracyjne.

Jedną z jego pierwszych decyzji stało się ogłoszenie hołdowniczego przyrzeczenia królowi pruskiemu, które dokonali w imieniu miasta radny Johann Carl Loewe i budowniczy Ernst Conrad Peterson. Jako II burmistrz nie odgrywał jednak kluczowej roli, a faktyczne decyzje podejmował Johann Schwede. Grunauer pełnił swoje funkcje aż do chwili swojej śmierci.

Warto dodać, że Andreas Grunauer był również członkiem bydgoskiej loży masońskiej „Janus”. Zmarł 25 października 1829 roku w Bydgoszczy. Był żonaty z Sophie Albertine Louise.

---

Oceń: Andreas Friedrich Gruenauer

---