Stanisław Żochowski

---

Życie i działalność

Stanisław Żochowski pochodził z rodziny szlacheckiej, która posługiwała się herbem Brodzic. W jego rodzinnej historii istotną postacią był pradziadek, Józef Żochowski, który ożenił się z Marią Kisielnicką z miejscowości Kisielnica. Dziadek Stanisława, Henryk, doświadczył utraty majątku w powiecie augustowskim. Jego ojciec, Zygmunt, pełnił rolę kapitana w rosyjskich siłach zbrojnych, w 14 Ołonieckim pułku piechoty, a jego żoną była Wanda Salomea Władysława, pochodząca z rodu Szczęsnowiczów, wywodzącego się z Żmudzi.

Proces edukacji Stanisława rozpoczął się w gimnazjum w Łomży, a następnie w latach 1927–1930 kontynuował naukę w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, gdzie awansował do rangi dowódcy plutonu, a później także kompanii w pułku Leg. w Lublinie. W okresie od 1931 do 1935 roku kształcił się na KUL-u, gdzie uzyskał tytuł magistra prawa.

W 1935 roku związał się małżeństwem z Marią Truszkowską, która pochodziła z majątku Godów w powiecie puławskim. W latach 1936–1938 kontynuował studia w Wyższej Szkole Wojskowej w Warszawie. Nakreślając obraz jego kariery wojskowej, warto zaznaczyć, że w 1938 roku pełnił funkcję I oficera sztabu 29 Dywizji Piechoty, a w 1939 roku był kwatermistrzem tej formacji.

W trakcie kampanii wrześniowej uczestniczył w walkach toczonych w okolicach Piotrkowa Trybunalskiego, a jego dywizja znalazła się w składzie armii dowodzonej przez generała Stefana Dąb-Biernackiego. W latach 1939 i 1940 wielokrotnie podejmował nieudane próby przedostania się do Francji.

W 1941 roku dowódca 29 DP, Ignacy Oziewicz, wezwał Żochowskiego do Warszawy, gdzie objął stanowisko szefa Oddziału III w Narodowej Organizacji Wojskowej. Po wewnętrznym rozłamie w NOW w 1942 roku, dołączył do tworzonej przez pułkownika Ignacego Oziewicza organizacji Narodowe Siły Zbrojne (NSZ), stając się szefem sztabu tego dowództwa. W tym czasie intensywnie współpracował z lokalnymi oddziałami NSZ oraz dążył do połączenia NSZ z ZWZ-AK, zachowując przy tym odrębność tej drugiej organizacji.

W 1943 roku aresztowani zostali generał Grota Rowecki oraz pułkownik Ignacy Oziewicz. Na czoło NSZ stanął pułkownik dypl. inż. T. Kurcyusz. W obliczu napięć między dowództwami AK i NSZ, pułkownik Kurcyusz wysłał Żochowskiego do Naczelnego Wodza PSZ w Londynie, aby omówić zasady ewentualnego połączenia obu formacji. Po trzymiesięcznej podróży przez Bałkany, dotarł do Londynu, gdzie odebrał Krzyż Walecznych. Po wykonanym zadaniu został przydzielony do Sztabu Naczelnego Wodza w Oddziale Operacyjnym, a następnie przeniesiony do 2 Korpusu we Włoszech.

W czasie służby we Włoszech krótko dowodził 17 batalionem strzelców lwowskich, a później powrócił do sztabu Korpusu, gdzie pełnił dodatkowe obowiązki jako oficer łącznikowy generała Andersa z Brygadą Świętokrzyską NSZ, stacjonującą w Niemczech. Wykorzystując swoje konspiracyjne kontakty, sprowadził swoją żonę i córkę do Włoch. Po demobilizacji Korpusu w 1946 roku, major Stanisław Żochowski osiedlił się z rodziną w południowej Anglii, gdzie wynajął małą farmę kwiatowo-owocową. W 1950 roku zdecydował się na wyjazd do Australii, osiedlając się w Brisbane.

W drugiej połowie lat 50. został awansowany do stopnia podpułkownika przez Władysława Andersa. Zmarła w 1991 roku jego jedyna córka, Hania, która nie pozostawiła po sobie potomstwa. W 1993 roku obronił doktorat z zakresu nauk politycznych, zajmując się współczesną historią Polski na Polskim Uniwersytecie Na Obczyźnie w Londynie, a jego dyplom wręczył mu były rektor tej uczelni, profesor Jerzy Gawenda. Żochowski był również autorem wielu publikacji związanych z tematyką polityczną, polską armią, Narodowymi Siłami Zbrojnymi, Polskimi Siłami Zbrojnymi na Zachodzie oraz z losami swojej rodziny, a także był aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego Na Obczyźnie.

Publikacje książkowe

Stanisław Żochowski ma bogaty dorobek wydawniczy, który obrazują poniższe tytuły:

• – Brytyjska polityka wobec Polski 1916-1948, Londyn 1978,
• – Monografia generała dywizji Tadeusza Kutrzeby, Londyn 1979, Lublin 1997,
• – Gen. Stanisław Fiszer, szef sztabu ks. Józefa, Londyn 1981,
• – O Narodowych Siłach Zbrojnych – NSZ, Londyn 1983,
• – Nasz pamiętnik (1914-1984) (współautor: Maria Żochowska), Londyn 1984, Lublin 1993,
• – British Policy in Relation to Poland in 2nd World War, New York 1988,
• – Unia brzeska w Polsce XVII wieku. Monografia ks. Cypriana Żochowskiego Metropolity całej Rusi i Arcybiskupa Połockiego (1635-1693), Brisbane-Londyn 1988,
• – Wywiad polski we Francji 1940–1945, Londyn 1990,
• – Myślę o wrześniu 1939, Londyn 1993,
• – Rządy zbirów 1940-1990 (współautor: Henryk Pająk), Wyd. Retro, Lublin 1996, 1997.

---

Oceń: Stanisław Żochowski

---